شروع جشنواره عیدانه! تخفیفات چند میلیونی از پرآور درخواست کنید (فقط 48 ساعت)

برنامه پیشنهادی سازمان درمورد مصرف واکسنهای ضروری طیور

3.9/5 - (12 امتیاز)

اهمیت واکسیناسیون در طیور
امروزه واکسیناسیون به عنوان یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از بیماری های ویروسی در صنعت طیور مطرح می باشد. واکسیناسیون یکی از ارزانترین و اقتصادی ترین راه های ممکن در پیشگیری از تلفات به دلیل بیماریها است. واکسیناسیون موجب فعال شدن دستگاه ایمنی بدن پرنده و در نتیجه افزایش ایمنی بدن در مقابل بیماری ها می گردد. صنعتی شدن پرورش طیور ، افزایش تراکم نگهداری و استفاده از روش های مختلف جهت بالا بردن میزان تولید و افزایش ظرفیت های ژنتیکی طیور به منظور تولید بیشتر، باعث شده تا طیور بطور روز افزونی در معرض بیماری های ویروسی و باکتریایی قرار گیرند.

در میان راه ها و روشهای موجود، واکسیناسیون به عنوان یکی از ابزارهای پرارزش در پیشگیری از بروز بیماریهای مختلف مطرح می گردد. متأسفانه درکشور ما، تلفات و خسارات اقتصادی ناشی از بیماریها در گله های طیور بیشتر از استانداردهای قابل قبول بین المللی است که یکی از دلایل اصلی آن را می توان ناشی از عدم توجه و آگاه نبودن بیشتر پرورش دهندگان کشور از اصول مربوط به پیشگیری از بیماری ها بویژه واکسیناسیون دانست.

برنامه پیشنهادی سازمان دامپزشکی کشور در مورد مصرف واکسن های ضروری طیور در ایران

واکسیناسیون بر علیه بیماری نیوکاسل (برای گله های پولت تخمگذار تجارتی)


برنامه اول
یک روزه اسپری با واکسن B1
هشت روزه اسپری یا قطره چشمی B1
هجده روزه اسپری یا قطره چشمی لاسوتا
35-30 روزه قطره چشمی لاسوتا+ یک دز واکسن نیوکاسل کشته
15-13 هفتگی تزریق واکسن نیوکاسل کشته + یک قطره چشمی لاسوتا و یا سه روز پس از تزریق ، اسپری لاسوتا

برنامه دوم
ده روزه سویه B1 به صورت قطره چشمی + تزریق واکسن کاشته
هجده روزه سویه لاسوتا به صورت قطره چشمی یا اسپری
15-13 هفتگی تزریق یک دز واکسن کشته + قطره چشمی لاسوتا و یا سه روز پس
تزریق ، اسپری با لاسوتا

برنامه سوم
هفت روزه سویه B1 به صورت قطره چشمی یا اسپری
17-15 روزه سویه لاسوتا به صورت قطره چشمی یا اسپری
27-25 روزه سویه لاسوتا به صورت قطره چشمی
40-35 روزه تزریق یک دز واکسن کشته در عضله سینه
15-13 هفتگی تزریق یک دز واکسن کشته+ قطره چشمی سویه لاسوتا و یا سه روز پس از تزریق ، اسپری

واکسیناسیون بر علیه بیماری انسفالومیلیت (AE)
برای گله های مادر گوشتی و تخمگذار 16-14 هفتگی به صورت آشامیدنی (اجباری)
برای گله های پولت تخمگذار 14-12 هفتگی به صورت آشامیدنی

واکسیناسیون بر علیه بیماری (E.D.S)
برای گله های مادر گوشتی و تخمگذار 20-18 هفتگی یک دز در عضله سینه
برای گله های پولت تخمگذار 15-13 هفتگی تزریق یک دز در عضله سینه

واکسیناسیون بر علیه بیماری گامبورو
برای گله های مادر گوشتی و تخمگذار 20-18 هفتگی تزریق یک دز در عضله سینه (اجباری)

واکسیناسیون بر علیه بیماری لارنگوتراکئیت
برای گله های مادر وتخمگذار تجارتی 10-8 هفتگی به صورت قطره چشمی

توضیح :
1- مصرف واکسن فقط در مناطقی مجاز می باشدکه قبلا” بیماری به تایید رسیده باشد.
2- در مناطقی که خطر ابتلا بیشتر می باشد می توان واکسن را در سنین 50-40 روزه و حتی پایینتر به مصرف رسانیده . در این صورت لازم است 40-30 روز بعد واکسیناسیون تکرار شود.

واکسیناسیون بر علیه بیماری آبله


برای گله های مادر و تخمگذار 10-8 هفتگی به صورت تلقیح در مثلث بال

توضیح :
مصرف واکسن در مناطقی که خطر ابتلا بیشتر می باشد در سنین 50-40 روزه حتی پایینتر نیز امکان پذیر می باشد که در این صورت لازم است واکسیناسیون 40-30 روز بعد تکرار گردد.

واکسیناسیون بر علیه بیماری کوریزا
برای گله های مادر ، پولت وتخمگذاری تجارتی : 8-6 هفتگی تزریق یک دز در عضله سینه از واکسن کشته و تکرار در 12-10 هفتگی و یا بیشتر (قبل از تخمگذاری)

 واکسیناسیون بر علیه بیماری برونشیت عفونی برای گله های نیمچه گوشتی


برنامه اول
یک روزه سویه H120 به صورت اسپری
21 روزه سویه H120 به صورت قطره چشمی یا آشامیدنی(ترجیحا” قطره چشمی)

برنامه دوم
هفته اول سویه H120 به صورت قطره چشمی یا آشامیدنی(ترجیحا” قطره چشمی)
سه هفته بعد از نوبت اول به صورت آشامیدنی

 واکسیناسیون بر علیه بیماری برونشیت عفونی برای گله های پولت تخمگذار


برنامه اول
یک روزه سویه H120 به صورت اسپری
برای مناطق متراکم
21 روزه سویه H120 به صورت اسپری ،قطره چشمی، آشامیدنی
60-50 روزه سویه H52 به صورت آشامیدنی
120-100 روزه تزریق یک دز واکسن کشته در عضله سینه M41

برنامه دوم
هفته اول سویه H120 به صورت اسپری، قطره چشمی، آشامیدنی
تکرار سه هفته پس از نوبت اول به صورت اسپری، قطره چشمی، آشامیدنی
60-50 روزه سویه H52 به صورت آشامیدنی
120-100 روزه تزریق یک دز واکسن کشته در عضله سینه M41

 واکسیناسیون بر علیه بیماری برونشیت عفونی برای گله های مادر گوشتی و تخمگذار


برنامه اول
یک روزه سویه H120 به صورت اسپری
21 روزه سویه H120 به صورت اسپری، قطره چشمی، آشامیدنی
60-50 روزه سویه H52 به صورت آشامیدنی
20-18 هفتگی تزریق یک دز واکسن کشته سویه N41

واکسیناسیون بر علیه بیماری مارک
تزریق 2/0 سی سی واکسن زنده در داخل هچری (اجباری)

ضوابط نگهداری و مصرف واکسن مارک سویه HVT (لیوفیلیزه)

1) از هر batch واکسن یک شیشه به عنوان نمونه برداشته و در یخچال نگهداری می نماییم تا در صورت هر گونه اشکال نسبت به آزمایش واکسن اقدام شود.
2) شرایط نگهداری واکسن و حلال مربوطه دقیقا” با توجه به توصیه سازنده واکسن باید در نظر گرفته شود.( وجود دماسنج که نشان دهنده حداقل و حداکثر دما می باشد در محل دپوی واکسنها اجباری است .
3) وجود اتاق واکسن جهت آماده سازی واکسن در کلیه کارخانجات جوجه کشی که نسبت به تزریق واکسن مارک در جوجه ها اقدام می نمایند اجباری است .
4) وجود یخچال جهت ذخیره سازی واکسن و حلال در خلال واکسیناسیون و اتوکلاو جهت استریل نمودن سرنگها در کارخانجات جوجه کشی الزامی است . ضمنا” وجود دستکش، ماسک ، عینک محافظ و انبرک خارج نمودن واکسن از تانک ازت و بن ماری در کارخانجاتی که اقدام به تزریق واکسن مارک غیر لیوفیلیزه(frozen) می نمایند ضروری است
5) وجود یک نفر مسئول آماده سازی واکسن در اتاق واکسن در زمان واکسیناسیون

6) در سالهای اخیر در بعضی كشورها آب آشامیدنی حاوی واكسن را توسط زنگ های مخصوص آبی رنگ می كنند . تا بتوان بعد از اجرای واكسیناسیون چگونگی مصرف واكسن را با مشاهده زبان جوجه كه آبی رنگ می شود و یا مشاهده چینه دان كه از روی پوست مشهور است بررسی نمود. این نوع رنگ ها باید جزء رنگهای مجاز غیر رسمی ، بدون بو و محلول در آب باشد و اثر منفی بر ویروس واكسن نداشته باشد و ایجاد رنگ ماندگار در وسایل ، تجهیزات و بدن مرغها نكند.

روش اسپری :

این روش نیز برای ایمن سازی توسط واکسنهای زنده استفاده می شود واکسن را با آّب مقطر رقیق می کنندو توسط دستگاه مخصوصی واکسن را از 80 سانتی بالای سر مرغها اسپری می کنند. در این روش باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرد.

1) بجای آب مقطر می توان از آب تمیز و عاری از مواد ضد عفونی استفاده کرد.

2) مقدار آب مورد نیاز برای 1000 دز واکسن به نوع, سن, و دستگاه اسپری بستگی دارد.

بطور کلی برای هر 1000 جوجه یکروزه 100-300 میلی لیتر, برای نیمچه ها 300-500 میلی لیتر و برای مرغهای بالغ 500-1000 میلی لیتر توصیه می گردد.

3) اندازه قطرات محلول واکسن بین 80-150 میکرون در نظر گرفته شده , با این قطر ذرات ضمن عبور از مجاری تنفس به مجاری چسبناک مخاط متصل می شوند. ولی اگر قطرات ذرات از 5 میکرون کمتر باشد ممکن است بدون برخورد با جدار مخاط مستقیما به واکوئولهای ریوی برسند. اسپری کردن توصیه می گردد و عمل اسپری کردن واکسن در جوجه ها ی یک و دو روزه توسط اسپری دستی و با قطرات درشت صورت گیرد.

4) از وسایل اسپری واکسن تنها برای واکسیناسیون استفاده شود و برای تمیز کردن آن محلولهای ضد عفونی بکار نبرند.

5) این عمل باید توسط افراد مجرب صورت گیرد.

6) اسپری واکسن در جوجه های مرغهایی که روی بستر قرار دارند به آسانی آنهایی که در قفس پرورش می یابند و در این سالنها باید دقت و احتیاط لازم را رعایت کرد.

واکسنهایی که از طریق دستگاه گوارش, تنفس و یا مخاط چشم تجویز می شوند ضمن تحریک بافتها و فولیکولهای لنفوئید موجود در این نوع مجاری پادتنی از نوع ایمنوگلولین (IgA)A تولید می‌کنند. این پادتن همراه با موکوس و مخاط و آنزیم لیزوزوم نقش اساسی در ایمنی موضعی و حفاظت در برابر میکروارگانیسم های مهاجم دارد.

روش تزریقی :

این روش برای تزریق واکسنهای کشته روغنی و بعضی از واکسنهای زنده بکار می‌رود و ممکن است بطریق تزریق عضلانی یا تزریق زیر جلدی بشرح زیر انجام گیرد.

1) مقدار واکسن برای هر مرغ و محل تزریق آن باید طبق دستور و توصیه موسسه سازنده واکسن انتخاب گردد.

2) برای اجرای کار از سرنگهای اتوماتیک و سوزن های استریل شماره 18 یا19 استفاده می شود.

3) در حین عمل باید سوزن های کند و کج را از چرخه مصرف خارج کرد.

4) اگر از واکسن روغنی استفاده گردید بمنظور تسهیل جریان واکسن در داخل سرنگ آنرا در دمای 21 قرار دهید.

5) بعد از تزریق هر500 تا 1000 مرغ سرنگ باید عوض گردد.

روش تلقیح در بال :

این روش بیشتر برای تلقیح واکسن آبله بکار می رود ولی میتوان برای سایر واکسنها مانند آنسفالومیلیت طیور نیز بکار برد.

طرز اجرای آن بشرح زیر است:

1) وسیله صحیح برای این کار سوزن های دو شاخه ای است که باید قبلا استریل کرد.

2) واکسن را طبق دستور سازنده رقیق می کنند.

3) واکسن باید به پوست تلقیح شود.

4) سوزن واکسن را باندازه کافی در محلول واکسن فرو می برند تا هر بار به اندازه یک روز واکسن برداشته شود.

5) از تماس واکسن آبله با سر, چشم و دهان مرغها اجتناب شود.

6) یکی دو هفته پس از تلقیح واکسن تعدادی از مرغها را انتخاب و محل تلقیح واکسن در ناحیه تلقیح تورم و دلمه دیده می شود

روش قطره چشمی :

این روش جهت تجویز واكسن های زنده بكار می‌رود. میزان لازم واكسن را در آب مقطر یا سرم فیزیولوژی رقبق می كنند و توسط قطره چكانهای مخصوص محلول واكسن را به داخل یك چشم می چكانند واكسن در بافت ملتحمه وارد می شود و با غده لنفوئید ها ردیرین تماس می یابد و با تحریك لنفوسیت ها ایجاد پادتن بویژه IgA را موجب می شود.

معمولا هر 1000 دز واکسن را در 25 میلی لیتر آب مقطر یا سرم فیزیولوژی رقیق می کنند و به هر جوجه یک قطره در چشم می چکانند.

در موقع واکسیناسیون باید دقت شود تا هیچیک از جوجه ها بدون واکسن رها نشوند و اجرای کار با حداقل استرس همراه باشد.

عوامل عدم کارایی واکسیناسیون در طیور :

  • کیفیت نامطلوب واکسن

  • عدم رعایت نکات مربوط به حمل و نقل و آماده سازی واکسن

  • تجویز نامناسب واکسن

  • واکسن با سویه نامناسب

  • عدم تطبیق زمان واکسیناسیون با تیتر مادری

  • استرس بیماری و مسمومیت

  • در صورت سهل انگاری در رعایت نکات مربوط به واکسن ها، برنامه واکسیناسیون قادر به ایجاد ایمنی حفاظت کننده در برابر بیماری ها نمی باشد.


در پایان قابل ذکر است که شرکت پرآور فقط در زمینه ساخت تجهیزات نگهداری طیور فعالیت میکند، و اینگونه از مقاله ها برای رفع ابهامات بازدید کنندگان و مشتریان محترم تهیه و تنظیم شده است. 

 کلیه حقوق متعلق به شرکت پرآور صنعت، و هرگونه کپی برداری بدون ذکر منبع قانونا پیگرد داشته و شرعا حرام می باشد.

47 پاسخ

  1. سلام
    خسته نباشید
    ببخشید یه سوال دارم،واکسن تزریقی نیوکاسل چند روز بعد از تزریق ایمنی در برابر نیوکاسل ایجاد میکنه؟
    من در استان گلستان هستم اینجا بیماری نیوکاسل همه ایام سال رواج داره بخصوص در تابستان با هر بار ابری یا بارانی شدن هوا این بیماری عود میکنه،
    بهمین خاطر جوجه هارو در هفته اول واکسن میزنیم،آیا اینکار من اشتباهه که در سن کم واکسن میزنم

  2. سلام و خداقوت خدمت شما.من چندتا مرغ و خروس نژاد ایام سمانی و جاپونیز دارم ولی نمیدونم از جوجگی تا بالغ شدنشون چه واکسن هایی باید بهشون بزنم.میشه لطفا راهنمایی کنید..ممنون

  3. بسیار خوب وجامع بود از شما بزرگواران عزیز ممنونم جهت راهنمایی امیدوارم همه اینها را اجرا کنند تولید کنندگان ،،امیدوارم

  4. سلام میخواستم بدونم برای رفع اسهال سفید در غاز باید چه کار کرد؟غازم هر روز داره بخاطر این موضوع لاغرتر میشه و کرک هاش می ریزه

  5. سلام. تعدادی جوجه مرغ یه روزه دارم. ممنون میشم برنامه واکسنشون رو بگین. در مقاله بالا توضیح جامع دادین ولی متاسفانه گیج کننده بود برام

  6. با سلام برایه جوجه لاری هایه یک ماهه چه واکسن هایی لازمه آیا واکسن نیوکاسل فقط در اول پاییز که فصل عوض میشه لازمه؟یا وقت هایه دیگه هم لازمه؟برایه جوجه یک ماهه چه دارو ها و واکسن هایی لازمه؟لطفا اسم داروهایه تقویتی و واکسن ها رو ذکر کنید…با تشکر.

  7. با سلام
    من تعدادی مرغ بالغ تخم گذار از سنین 9 تا 2 ساله دارم
    تا حالا به هیچکدوم واکسن نزدم و تلفاتی هم نداشتم
    الان حدودا 3 ماهه که یه گله ی 20 تایی دارم جدا از قبلیا و میخوام همه رو به هم ملحق کنم ولی قبلش واکسن بزنم.
    تو سن های بالا حتما باید واکسن نیوکاسل رو به شکل تزریقی استفاده کنم یا میشه از از روش های دیگه مثل قطره کردن تو بینی و چشم هم استفاده کرد؟
    ممنون

  8. سلام. خسته نباشید. تا چه مدت بعد از تزریق واکسن آنفولانزا به مرغ، نباید از تخم مرغ استفاده کرد؟

    1. سلام دوست عزیز
      در زمان تخمگذاری مرغ از واکسن تزریقی استفاده نمیشه. چون به خاطر استرس، راندمان تخمگذاری مرغ پایین میاد. واکسن یا به صورت خوراکی یا به صورت اسپری استفاده میشه. مصرف تخم مرغ هم مشکلی نداره.
      با احترام

    1. سلام دوست عزیز
      بله. همه ی پرنده ها یک سری واکسن های مخصوص خودشون رو دارند.در این مورد باید از دامپزشک راهنمایی بگیرید.
      با احترام

  9. سلام یه سریا گفتن بلدرچین به واکسن نیاز داره یه سریام گفتن نداره ، بالاخره نیاز داره یا نداره ؟ اگه اره چه واکسن هایی نیاز داره؟ ممنون

    1. سلام دوست عزیز
      تو پرورش سنتی، پرورش دهنده ها معتقد بودند که بلدرچین نیاز به واکسن نداره. اما با پیشرفت تکنولوژی و شیوع بیماری های زیاد، برای افزایش راندمان تولید و جلوگیری از بیماری ها انجام واکسیناسیون امری ضروری ست.
      با احترام

  10. سلام تعدادی جوجه گوشتی پرورش میدم چند سری جوجه میارم هر سری اسهال میگیرن چه پیشنهادی میدین هرچی دارو میخرم فایده نداره همین که بعد سه روز پنج روز ول میکنم دوباره شروع میشه

    1. سلام دوست عزیز
      تموم پرنده ها به واکسن نیاز دارند و واکسن مخصوص خودشون رو دارند. برنامه واکسیناسیون رو از دامپزشکی ها تهیه کنید.
      با احترام

  11. سلام. تعدادی بلدرچین دارم. میخواستم بدونم به واکسن نیاز دارن؟ اگر نیازه چی باشه؟ واکسیناسیون چطوری باشه.
    ممنون

    1. سلام دوست عزیز
      بله به واکسن نیاز دارند. برای دریافت برنامه واکسیناسیون و انجام واکسن ها بهتره به دامپزشکی مراجعه کنید.
      با احترام

  12. با سلام .قصد پرورش تعداد محدودی مرغ و خروس از نژاد ابریشمی و سبرایت رو دارم با دستگاه جوجه کشی لطفا در مورد واکسن های از یک روزگی تا دو ماهگی اسم واکسن و نوع مصرفش راهنمایی کنید خیلی ممنون میشم

    1. سلام دوست عزیز
      از 1 تا 7 روزگی واکسن نیوکاسل سویه +B1 و برونشیت سویه 120H ماساچوست ، 1 تا 10 روزگی واکسن دوگانه آنفولانزا نیوکاسل ، 18 تا 25 روزگی نیوکاسل سویه لاسوتا ، 25 تا 30 روزگی گامبرو و 2 تا 4 ماهگی واکسن آبله. باز هم بهتره برنامه دقیق و طریقه مصرف رو از دامپزشکی ها بپرسید.
      با احترام

  13. سلام خسته نباشین.میخاستم یه برنامه عادی برای جوجه های لاری از یک روزگی تا زمانی که نیاز به واکسن دارن داشته باشم…مقاله بالا خیلی جامع بود ولی چند برنامه واکسیناسیون بود که من یکم گمراه شدم ممنون میشم راهنمایی کنین در حد یه برنامه واکنسناسیون عادی که لازمه برای پیشگیری از بیماری ها.با تشکر

  14. سلام من یک سوال دارم ایا برای یک مرغداری که در خارج از شهر است و خیلی از مرغ ها بومی هستن چه واکسنی مورد استفاده است که در برابر بیماری ها دوام بیاورند!؟

      1. سلام من متن بالا رو خواندم و مفید بود ممنون ولی من میخوام یک عدد بگیرم نگه داری کنم برای یک عدد در محیط مناسب چه واکسن اصلی حتماً باید زد چیه و برای کشتار بخوام استفاده کنم مشکلی نداره که واکسنی زده نشده ؟

  15. من یه جوجه دارم ازین جوجه رنگیا
    البته ۳ تا بودن که دوتاش مردن
    این یکی زرنگ بود زنده موند حدود یک هفته پیش خریدمش و طی این مدت خیلی بهش وابسته شدم میخوام بدونم آیا واکسن لازم داره؟ در مورد غذاش و شرایط نگهداریش هم یکم توضیح بدید و اینکه این جوجه من فقط دوست داره بغلش کنم و دوست داره بره بین موهام بخوابه میترسم براش ضرر داشته باشه

    1. سلام دوست عزیز
      باید برای انجام مراحل واکسیناسیون، جوجه رو به دامپزشکی ببرید. بسته به گوشتی یا تخمگذار بودن، از دان مخصوص اونا استفاده کنید.
      با احترام

      1. سلام و عرض ادب
        لطفا زمانبدی استفاده از واکسن در جوجه های گوشتی رو بفرمایید

        دوم اینکه چه نوع ویتامینهایی برای قبل و بعد از واکسن لازم هست

        ممنون از مطالب خوبتون

  16. سلام خیلی ممنون که وقت گذاشتین و مبحث به این مهمی رو مطرح کردین
    1- آیا لازمه برای واکسیناسیون عامل نیوکاسل برای روزهای اول تیتر گرفت که واکسن هایی مثل B1 با تیتر مادری تداخل نداشته باشن؟
    2-عامل برونشیت که تیتر مادری ندارد بعضی از دامپزشک ها روز اول به صورت اسپری سفارش میکنن و جذب اون رو از طریق چشم خیلی مناسب میدونن اما بعضی از مقالات اشاره به این دارن که جوجه های یک روزه هنوز غده ی لنفوئیدی ردیرین نشو تکمیل نشده و تیتر مناسبی نداره ؟شما سفارش مناسب تری دارین؟
    3-بهترین راه جذب هر کدام از واکسن ها به کدام روشه ؟
    ممنون

    1. به نظر من که شما حتما در مورد نیوکاسل تیتر بگیر .من با اینکه واکسن زدم باز گله م بیمار شد(نیوکاسل)

  17. این بحث بیماری ها و واکسن خیلی پیچیده اس. میشه ساده بیان کنید که مثلا بلدرچین برنامه واکسیناسیونش در شرایط عادی چجوریه؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مقالات مرتبط

سبد خرید0
سبد خرید خالی است
0

پیام آرش کرمانی بنیانگذار گروه صنعتی پرآور

این پیام تقدیم به شما عزیزان دوست داشتنی که احتمالا در سنین 18 تا 35 سال بسر می برید و به نحوی علاقمند به پرورش طیور و یا علاقمند به راه اندازی کسب و کار شخصی خودتان هستید. بنده آرش کرمانی به عنوان مدرس و مشاور هزاران نفر و با سابقه بسیار زیاد در مدیریت بیزینس های موفق ، دو عامل بسیار مهم موفقیت و شکست تمام انسان های امروزی را کشف، و بصورت یک فایل صوتی کوتاه تقدیم شما میکنم. میزان توجه شما به این فایل، آینده و سرنوشت شمارو بصورت تضمینی رقم خواهد زد، پیشنهاد میکنم قبل از هر اقدام فیزیکی و یا یادگیری مهارت جدید،به گفته های این فایل توجه کنید.
0:00 / 0:00
اصلی ترین دلایل موفقیت و شکست