با وجود نژادهای صنعتی و اصلاح شده مرغ، پرورش مرغ بومی هنوز هم در ایران و دیگر کشورها رواج زیادی دارد. این گونه از مرغها، سازگاری بالایی با شرایط آب و هوای ایران دارند و در مقابل بیماریها نیز، بیشتر از نژادهای وارداتی، مقاوم هستند. اما تغذیه این نژادهای مرغ با مقدار مناسب مواد مغذی، به رشد بهتر آنها کمک میکند و نیازهای آنها را برای عملکرد طبیعی بدن تامین میکند. در تغذیه مرغ بومی، توصیه میشود که به جوجهها و مرغ و خروسها، فضایی داده شود تا آزادانه پرسه بزنند و خودشان غذا بخورند. غذای مرغ بومی باید حاوی مواد غذایی کامل برای رشد و وزنگیری این پرندگان باشد.
جوجه و مرغهای بومی میتوانند تحت مراقبتهای حداقلی رشد کنند، اما میتوان تغذیه مکمل و جیره کاملی را برای کمک به جوجهها و مرغها برای دستیابی به مواد مغذی مورد نیاز خود در نظر گرفت. در این مقاله قصد داریم تا با غذای مرغ بومی و شیوههای جیرهنویسی برای مرغهای بومی آشنا شویم و ببینیم مواد تشکیل دهنده این جیرهها چیست و از چه موادی نباید در آن استفاده کرد.
جیره مرغهای بومی باید شامل چه موادی مغذی باشد؟
تغذیه مرغ بومی به خصوص اگر شیوههای پرورش سنتی باشد، بیشتر با استفاده از دانهایی مانند گندم و ارزن، باقیمانده مواد غذایی خانواده و با حشرات موجود در محیط تامین میشود. اما اگر دوست دارید پرندگانی سالم و سرزنده داشته باشید و به کیفیت و کمیت و رشد مرغها و جوجهها علاقهمند هستید، برای رشد بهتر این مرغها بهتر است تا از جیرههای استاندارد پرندگان استفاده کنید. این جیرهها به صورت آماده در بازار موجود هستند و همچنین میتوان آن را در محل مرغداری نیز آماده نمود. اما این جیره باید شامل چه مواد مغذی باشد؟ در ادامه این موضوع را بررسی میکنیم:
بیشتر بخوانید: تاریخچه پرورش مرغ بومی در ایران چگونه بوده است؟
1. کربوهیدرات
کربوهیدرات ها منبع اصلی انرژی برای تهیه غذای مرغ بومی هستند و بیشترین سهم را از جیره دارند. کربوهیدراتها به شکل قند، نشاسته، سلولز و ترکیبات غیر نشاستهای وجود دارند، اما مرغ فقط میتواند کربوهیدراتها را به شکل قند و نشاسته هضم کنند. منابع کربوهیدرات برای مرغ شامل سبوس ذرت، دانه ذرت، بلغور ذرت، سبوس برنج، برنج قهوهای، گندم و … است.
2. چربی
چربیها 2.25 برابر همان مقدار کربوهیدرات، کالری دارند. به همین دلیل است که چربی به غذای طیور اضافه میشود تا میزان کالری آن افزایش یابد. همچنین ویتامینهایی وجود دارد که مرغها تنها با حل شدن آن در چربی میتوانند آن را در بدن خود جذب کنند.
چربیها از ترکیباتی به نام اسیدهای چرب تشکیل شدهاند که مسئول یکپارچگی غشای سلولی و سنتز هورمون هستند. مرغها، به ویژه به نوعی اسید چرب به نام «اسید لینولئیک» نیاز دارد که باید از طریق رژیم غذایی تامین شود زیرا جوجهها نمیتوانند آن را به تنهایی سنتز کنند.
3. پروتئین
پروتئین در ساخت تا بافتهای بدن مانند ماهیچه، غضروف، پوست، پر و منقار به مرغ کمک میکنند. پروتئین را میتوان از منابع گیاهی مانند سویا، گلوتن ذرت و دانههای آفتابگردان به دست آورد. پروتئین را همچنین میتوان از منابع حیوانی مانند غذاهای تهیه شده از خرچنگ، ماهی، میگو و استخوان نیز به دست آورد.
4. مواد معدنی
مواد معدنی در تشکیل استخوانها و سلولهای خونی در بدن مرغهای بومی نقش اساسی دارند. همچنین برای عملکردهای مختلف بدن مانند لخته شدن خون، فعال شدن آنزیم، متابولیسم انرژی و عملکرد مناسب عضلات مورد نیاز هستند.
مواد معدنی مختلف در مقادیر مختلف در غذای مرغ بومی مورد نیاز است. میکرومینرالهایی که در مقادیر کم مورد نیاز هستند، عبارت است از مس، ید، آهن، منگنز، سلنیوم و روی. در مقابل، ماکرومینرالها، مواد معدنی هستند که در مقادیر زیاد مورد نیاز بدن مرغها به شمار میروند و شامل کلسیم، فسفر، کلر، منیزیم، پتاسیم و سدیم هستند. منابع معدنی مورد استفاده در جیره مرغ بومی عبارتند از کربنات کلسیم، دی کلسیم فسفات، سنگ آهک، پودر صدف و کلرید سدیم.
5. ویتامینها| غذای مرغ بومی
ویتامینها برای رشد و عملکرد طبیعی بدن همه پرندگان به خصوص مرغهای پرورشی، ضروری هستند. به عنوان مثال، ویتامینهای محلول در چربی مانند ویتامین A که برای رشد بافت اپیتلیال و تولید مثل مورد نیاز است. ویتامین D3 که در رشد استخوان و تشکیل پوسته تخم مرغ مورد استفاده قرار میگیرد و ویتامین K که برای تشکیل لخته خون ضروری است.
ویتامینهای محلول در آب نیز، شامل ویتامین C و B کمپلکس هستند که همگی در بسیاری از عملکردهای متابولیک نقش دارند.
6. آب
یکی دیگر از نیازهای تغذیهای مرغهای بومی، آب است. آب غذا را نرم میکند و به هضم آن در دستگاه گوارش مرغ کمک میکند. نقش آب در تغذیه مرغها، اغلب نادیده گرفته میشود، اما ممکن است مهمترین جنبه تغذیهای این پرندگان نیز باشد. کمبود آب بیش از 12 ساعت بر رشد و عملکرد تخمگذاری مرغ تأثیر منفی میگذارد و محرومیت بیش از 24 تا 36 ساعت از آب، ممکن است منجر به مرگ شود.
غذای مرغ بومی از چه موادی تشکیل شده است؟
شما میتوانید برای تغذیه بهتر، وزنگیری آسانتر و تخمگذاری موثرتر در مرغهای بومی، از جیرههای آماده موجود در بازار استفاده کنید. اما اگر قصد تهیه جیره در مرغداری خود را دارید، بهتر است بدانید جیره مرغهای بومی در سنین گوناگون متفاوت است. به عنوان مثال، در ابتدای تولید میزان پروتئین کمی بیشتر بوده و در هنگام شروع تخمگذاری، میزان کلسیم افزایش پیدا میکند. یک مرغ بومی بالغ در روز باید در حدود 110 تا 120 گرم دان بخورد. یک نمونه جیرهنویسی برای مرغهای بومی تخمگذار، شامل این موارد است:
- ذرت 52 درصد
- گندم 10 درصد
- سویا 30 درصد
- صدف 1.5 درصد
- روغن مایع 1.5 درصد
- کنستانتره 65 درصد مرغ تخمگذار: 5 درصد
بیشتر بخوانید: پرورش مرغ بومی + آموزش
وجود چه موادی در غذای مرغ بومی ممنوع است؟
به علت این که بسیاری از افراد، برای تغذیه مرغهای بومی خود از باقیمانده مواد غذایی خانواده و یا سبزیجات استفاده میکنند، بهتر است با غذاهای ممنوع در رژیم غذایی این مرغها نیز آشنا شویم:
- دادن سیب زمینی به صورت خام به مرغها ممنوع است و مرغهای بومی در صورت خوردن بخشهای سبز، این ماده غذایی، دچار مسمومیت میشوند.
- پیاز نیز یکی دیگر از مواد ممنوعه در غذای مرغها است زیرا حاوی مادهای با نام تیوسولفات است. این ماده گلبولهای قرمز موجود در بدن این پرندگان را از بین برده و پس از مدتی مرغها دچار کم خونی میشوند.
- برخی دیگر از سبزیجات مانند گوجه فرنگی کال، بادمجان و فلفل نیز به دلیل این که حاوی سولانین هستند، برای بدن مرغها ضرر دارند. پس اگر در حیاط منزل و یا مزرعه خود این سبزیجات را کشت میکنید، بهتر است مرغها را از این بوتهها دور نگه دارید.
- لوبیای خشک و خام نیز یکی از مواد غذایی است که باعث مرگ مرغهای بومیشود. در مورد لوبیای پخته البته اختلاف نظر وجود دارد.
- برخی از افراد باقیمانده غذای خود که مدتی از طبخ آن گذشته و تازه نیست را به مرغها میدهند. هر غذای ماندهای که برای بدن ما ضرر دارد، مسلما برای این پرندگان نیز مضر خواهد بود.
- لبنیات نیز یکی از موادی است که هرگز نباید در غذای مرغ بومی گنجانده شود. مرغها با خوردن شیر و دیگر لبنیات و حتی مواد غذایی که حاوی لبنیات هستند، دچار اسهال میشوند. این مشکل ممکن است به کم آبی بدن پرنده و مرگ او منجر شود.
- شکلات به مقدار زیاد و یا شکلات تلخ، میتواند برای مرغها مضر و سمی باشد.
سوالات متداول
کربوهیدرات چربی مواد معدنی مواد پروتئینی و غیره کربوهیدرات ها منبع اصلی انرژی برای تهیه غذای مرغ بومی هستند و بیشترین سهم را از جیره دارند. کربوهیدراتها به شکل قند، نشاسته، سلولز و ترکیبات غیر نشاستهای وجود دارند، اما مرغ فقط میتواند کربوهیدراتها را به شکل قند و نشاسته هضم کنند. منابع کربوهیدرات برای مرغ شامل سبوس ذرت، دانه ذرت، بلغور ذرت، سبوس برنج، برنج قهوهای، گندم و … است. چربیها 2.25 برابر همان مقدار کربوهیدرات، کالری دارند. به همین دلیل است که چربی به غذای طیور اضافه میشود تا میزان کالری آن افزایش یابد. همچنین ویتامینهایی وجود دارد که مرغها تنها با حل شدن آن در چربی میتوانند آن را در بدن خود جذب کنند. چربیها از ترکیباتی به نام اسیدهای چرب تشکیل شدهاند که مسئول یکپارچگی غشای سلولی و سنتز هورمون هستند. مرغها، به ویژه به نوعی اسید چرب به نام «اسید لینولئیک» نیاز دارد که باید از طریق رژیم غذایی تامین شود زیرا جوجهها نمیتوانند آن را به تنهایی سنتز کنند. جیره مرغهای بومی باید شامل چه موادی مغذی باشد؟
نقش کربوهیدرات در غذای مرغ بومی چیست؟
نقش چربی در غذای مرغ بومی چیست؟